Caligula : The Ultimate Cut, remonté en 2023 pour sa sortie française, redonne souffle à un monument aussi fascinant que sulfureux de l’histoire du cinéma. Né d’une production chaotique à la fin des années 70, le film reste une référence des œuvres qui bousculent la censure et les mœurs, entre fresque historique et provocation assumée. Cette version met mieux en valeur la vision de Tinto Brass et la performance fiévreuse de Malcolm McDowell, entouré de Helen Mirren, Peter O’Toole et John Gielgud. Genre et recherches associées: drame historique érotique controversé, “Caligula The Ultimate Cut avis”, “version restaurée 2023”, “montage plus clair”.
L’intrigue suit l’ascension d’un jeune homme brisé par la mort de sa famille qui devient empereur, héritant d’un empire romain en déclin. Propulsé au sommet après la chute de Tibère, il tente d’imposer son pouvoir mais glisse vers la folie, la paranoïa et la violence politique. Sans spoiler, le film montre comment le pouvoir absolu isole, corrompt et détruit ceux qui l’exercent autant que ceux qui le subissent. Les enjeux sont clairs: rivalités de cour, peurs intimes, justice détournée, et une capitale qui vacille. Pour celles et ceux qui cherchent “résumé sans spoiler Caligula”, “comprendre la chronologie non linéaire” ou “thèmes de la tyrannie à Rome”, cette version offre un fil narratif plus lisible.
Pourquoi cette édition 2023 attire autant? Le remontage recentre le récit sur la trajectoire psychologique de Caligula et son empathie fissurée. La mise en scène retrouve un rythme plus fluide, la narration gagne en cohérence, et le portrait d’un dirigeant tyrannique apparaît plus nuancé. On y perçoit mieux la mécanique du pouvoir, la dépravation comme symptôme, et les relations incestueuses comme outil de domination, sans masquer la controverse qui a fait la réputation du film. Requêtes utiles: “différences entre version cinéma et Ultimate Cut”, “Malcolm McDowell Caligula performance”, “film scandale romain explications”.
Envie d’aller plus loin et de garder le film à la maison? Pour “comparatif DVD vs Blu-ray Caligula Ultimate Cut”, “bonus et scènes coupées”, “VO/VF, VOSTFR, durée et masters”, parcourez les éditions disponibles sur CinéBonus. Découvrir, comparer, choisir l’édition qui vous convient: simple, pratique, et parfait pour revisiter cette fresque historique qui continue de faire parler d’elle.
| Acteurs | |
| Caligula | Malcolm McDowell |
| Drusilla | Teresa Ann Savoy |
| Caesonia | Helen Mirren |
| Tiberius | Peter O'Toole |
| Longinus | John Steiner |
| Macro | Guido Mannari |
| Chaerea | Paolo Bonacelli |
| Charicles | Leopoldo Trieste |
| Claudius | Giancarlo Badessi |
| Livia | Mirella D'Angelo |
| Messalina | Anneka Di Lorenzo |
| Agrippina | Lori Wagner |
| Ennia | Adriana Asti |
| Nerva | John Gielgud |
| Gemellus | Bruno Brive |
| Mnester | Rick Parets |
| Subura Singer | Paula Mitchell |
| Giant | Osiride Pevarello |
| Proculus | Donato Placido |
| Réalisation | |
| Réalisateur | Tinto Brass |
| Premier Assistant Réalisateur | Piernico Solinas |
| Second Assistant Réalisateur | Luigi Attardi |
| Giovanni Michelagnoli | |
| Agostino Pisaneschi | |
| Fabrizio Pisaneschi | |
| Gabriele Polverosi | |
| Luca Ronchi | |
| Giovanni Soldati | |
| Continuité | Carla Cipriani |
| Montage | |
| Monteur | Enzo Micarelli |
| Nino Baragli | |
| Tinto Brass | |
| Russell Lloyd | |
| Assistant Monteur | Stuart Urban |
| Massimo Spano | |
| Claire Simpson | |
| Claudio Maimone | |
| Rodney Glenn | |
| Stefano Curti | |
| A.G. Broderick | |
| Fulvio Armanni | |
| Peter Krook | |
| Monteur Associé | Peter Boita |
| Production | |
| Producteur Exécutif | Jack H. Silverman |
| Producteur | Bob Guccione |
| Franco Rossellini | |
| Responsable de Production | Mario Di Biase |
| Assistant Responsable de Production | Mario Basili |
| Superviseur de Production | Vittorio Fornasiero |
| Augusto Marabelli | |
| Alessandro Mattei | |
| Marisa Nannicini | |
| Giuseppe Serpe | |
| Silvano Spoletini | |
| Secrétaire de Production | Ivo Palazzi |
| Giulio Mastri | |
| Mario Borgognoni | |
| Producteur Délégué | Franco Rossellini |
| Responsable d'Unité | Sergio Galiano |
| Comptable | Oreste De Falco |
| Paolo De Andrei | |
| Directeur de Casting | Paolo Heusch |
| Roberto Tatti | |
| Ecriture | |
| Scénario | Masolino D'Amico |
| Histoire Originale | Gore Vidal |
| Son | |
| Compositeur de la Musique Originale | Renzo Rossellini |
| Bruno Nicolai | |
| Monteur Son | Leslie Hodgson |
| Roger Van Engel | |
| Monteur Son en Chef | Winston Ryder |
| Artiste Foley | Beryl Mortimer |
| Joan Baker | |
| Monteur de Dialogues | Archie Ludski |
| Assistant Monteur Son | Patrick Moore |
| Orchestrateur | Bruno Nicolai |
| Opérateur de Perche | Antonio Sisto |
| Chef d'Orchestre | Bruno Nicolai |
| Musique | Сергей Прокофьев |
| Aram Khachaturyan | |
| Assistant Monteur de Dialogues | David Grimsdale |
| Ingénieur du Son | Franco Scarano |
| Antonio Forrest | |
| Claudio Maielli | |
| Costume et Maquillage | |
| Maquilleur | Giuseppe Banchelli |
| Coiffeur | Iole Cecchini |
| Assistant Maquilleur | Alberto Travaglini |
| Amedeo Alessi | |
| Andreina Ambrosini | |
| Giovanni Amedei | |
| Maurizio Bevilacqua | |
| Lamberto Biseo | |
| Vittorio Biseo | |
| Corrado Blengini | |
| Thea Boggiatto | |
| Massimo Camilletti | |
| Roberto Centanni | |
| Adonella De Rossi | |
| Fernanda De Rossi | |
| Massimo De Rossi | |
| Liliana Dulac | |
| Titi Efrade | |
| Renato Francola | |
| Bruno Gironi | |
| Claudia Giustini | |
| Lucia La Porta | |
| Cinzia Landi | |
| Antonio Maltempo | |
| Alfio Meniconi | |
| Mario Michisanti | |
| Giovanni Morosi | |
| Rossana Musitelli | |
| Rosario Prestopino | |
| Alvaro Rossi | |
| Fabrizio Sforza | |
| Gino Tamagnini | |
| Alfredo Tiberi | |
| Emilio Trani | |
| Gabriella Trani | |
| Maurizio Trani | |
| Responsable des Costumes | Gregorio Simili |
| Gloria Musetta | |
| Responsable des Costumes | Olga Rendina |
| Alba Ravaioli | |
| Franca Paoletti | |
| Adriana Mattiozzi | |
| Agnese Matiozzi | |
| Bruna Mariani | |
| Tonino Manfrini | |
| Romolo Mancini | |
| Luciana Mancini | |
| Lidia Leonardi | |
| Anna Foresi | |
| Adriana Fiorato | |
| Giselda Domenicucci | |
| Iolanda Di Pasquale | |
| Assistant Coiffeur | Wanda Antonelli |
| Carlo Aprile | |
| Clementina Battello | |
| Paolo Borselli | |
| Antonietta Caputo | |
| Ennio Cascioli | |
| Liliane Ceccini | |
| Marisa Centanni | |
| Mario Centofanto | |
| Placida Crapanzano | |
| M. Pia De Biase | |
| Luciana Fastelli | |
| Marcella Favella | |
| Maria Favella | |
| Luisa Garbini | |
| Anna Graziosi | |
| Emilia Iacchini | |
| Dina Iacobucci | |
| Carla Indoni | |
| Alessandro Jacoponi | |
| Galileo Mandini | |
| Armenio Marroni | |
| Agnese Panarotto | |
| Fiorella Petitti | |
| Simonetta Pirino | |
| Silvana Senzacqua | |
| Adriana Sforza | |
| Ettore Tarquini | |
| Guerrino Todero | |
| Couturière | Riccarda Pierconti |
| Designer de Costumes | Danilo Donati |
| Shoe Design | Otello Polci |
| Equipe | |
| Cascades | Osiride Pevarello |
| Coordinateur Cascades | Giorgio Ubaldi |
| Effets Spéciaux | Marcello Coccia |
| Franco Celli | |
| Publiciste d'Unité | Maria Ruhle |
| Walter Alford | |
| Superviseur de Post-Production | Franco Rossellini |
| Sécurité | Guido Rosina |
| Assistant Effets Spéciaux | Roberto Roncetti |
| Renato Ricci | |
| Giuliano Paravano | |
| Giuseppe Olivetti | |
| Paolo Campagnoli | |
| Andrea Bucci | |
| Charpentier | Enrico Zangarelli |
| Raimondo Spasiano | |
| Arnaldo Sparapassi | |
| Antonio Petruzziello | |
| Silvano Miele | |
| Giuliano Macale | |
| Iorio Luzzi | |
| Fulvio Gabrielli | |
| Bruno Ferreri | |
| Aldo Fanari | |
| Cesare De Paolis | |
| Renato Cupito | |
| Giovanni Angler | |
| Chorégraphe | Giuseppe Pennese |
| Tito LeDuc | |
| Traducteur | Masolino D'Amico |
| Dialogue Supplémentaire | Malcolm McDowell |
| Ted Whitehead | |
| Écriture Supplémentaire | Bob Guccione |
| Giancarlo Lui | |
| Caméra | |
| Directeur de la Photographie | Silvano Ippoliti |
| Machiniste | Franco Verticchio |
| Aldo Venturi | |
| Sabino Schiavoni | |
| Franco Rinaldi | |
| Emanuele Polidoro | |
| Francesco Pizzonia | |
| Silvano Pigu | |
| Roberto Petani | |
| Frank Palazzo | |
| Patrizio Mollichella | |
| Antonio Mollichella | |
| Dino Mezzoprete | |
| Michele Mele | |
| Franco Fabietti | |
| Michele Di Lauro | |
| Romano di Chio | |
| Franco Di Bernardino | |
| Marco Davoli | |
| Bruno Cocco | |
| Fausto Cenci | |
| Arnaldo Ceccarelli | |
| Egisto Calascibetta | |
| Francesco Paolo Alfano | |
| Sergio Rossi | |
| Opérateur Caméra | Enrico Sasso |
| Giuseppe Di Biase | |
| Federico Del Zoppo | |
| Tinto Brass | |
| Machiniste Principal | Pietro Santarelli |
| Quirino Fantauzzi | |
| Machiniste en Chef Adjoint | Maurizio Rossi |
| Assistant Caméra | Giovanni Antonio Xaiz |
| Antonio Tonti | |
| Silvano Tessicini | |
| Ivo Spila | |
| Calì Said | |
| Enrico Priori | |
| Carlo Milani | |
| Enrico Maggi | |
| Alessio Gelsini Torresi | |
| Ettore Corso | |
| Art | |
| Direction Artistique | Danilo Donati |
| Responsable de Décors | Gianpiero Grassi |
| Sergio Gatti | |
| Vincenzo Cancellara | |
| Assistant Directeur Artistique | Mauro Tiberi |
| Carlo Rissone | |
| Luigi Marchione | |
| Raffaele Lubrano | |
| Fernando Fortunati | |
| Giancarlo Di Crosta | |
| Anna De Angelis | |
| Vito Consoli | |
| Antonio Ciminello | |
| Vittorio Catolli | |
| Filippo Bugo | |
| Otello Bartolini | |
| Omero Bartolini | |
| Assistant Responsable du Matériel | Bruno Lenzi |
| Sculpteur | Giulio Tamassy |
| Filomeno Crisara | |
| Antonio Cocchioni | |
| Peintre | Nello Falcone |
| Décors | Armando Tortorici |
| Gianfranco Zoi | |
| Alfredo Trovalusci | |
| Giulio Simonetti | |
| Luciano Rossiello | |
| Celeste Pranzi | |
| Renato Mondragone | |
| Sergio Marli | |
| Angelo Maranno | |
| Roberto Manfrini | |
| Giuseppe Lubrano | |
| Antonio Grassi | |
| Salvatore Governale | |
| Americo De Angelis | |
| Gregorio Cardane | |
| Michelangelo Borca | |
| Piero Ignazio Barbitta | |
| Orlando Araco | |
| Responsable des Décors Verts | Vito Rossiello |
| Décorateur de Plateau | Luigi Urbani |
| Responsable de Construction | Luigi Sergianni |
| Peintre Principal | Emanuela Altrieri |
| Eclairage | |
| Chef Électricien | Sergio Spila |
| Antonio Rinaldi | |
| Électricien en Chef Adjoint | Ettore Zampagni |
| Mario Vitali | |
| Luciano Vinciguerra | |
| Cristo Verrillo | |
| Ettore Trivelli | |
| Sabatino Sperandeo | |
| Giuseppe Scansalegna | |
| Alvaro Romagnoli | |
| Massimo Rinaldi | |
| Roberto Ridolfi | |
| Francesco Quattrone | |
| Marcello Puccio | |
| Antonio Piselli | |
| Arnaldo Parenti | |
| Dino Paoletti | |
| Francesco Pandolfi | |
| Alberto Nannicini | |
| Vincenzo Mura | |
| Silvano Michisanti | |
| Giuliano Michisanti | |
| Nazzareno Marini | |
| Aldo Laureti | |
| Alfio Lamoratta | |
| Alberto Grassi | |
| Augusto Gianelli | |
| Luciano Giammei | |
| Gianni Gentili | |
| Aldo Gentili | |
| Salvatore Gentile | |
| Valerio Garzia | |
| Giovanni Maria Gambella | |
| Guerrino Francescangeli | |
| Stelio Fioretti | |
| Mario Fara | |
| Italo di Stefano | |
| Giovanbattista Di Cicco | |
| Nicola De Luca | |
| Gianfranco De Cinti | |
| Vittorio Contino | |
| Francesco Cinti | |
| Marcello Cardarelli | |
| Domenico Caiuli | |
| Franco Boccini | |
| Nazzareno Belardinelli | |
| Alfio Ambrogi | |
Lors de la restauration du film pour *Caligula : The Ultimate Cut* (2023), l’éditeur Aaron Shaps a personnellement nettoyé les négatifs 35mm originaux, parfois très vieux et mal stockés, pour éviter de les abîmer durant la numérisation. Il a ainsi pu redécouvrir des scènes et prises alternatives inédites révélant des performances plus riches ou différentes, notamment sur les visages des acteurs principaux comme Malcolm McDowell et Helen Mirren.
Pendant le tournage original de *Caligula*, des retards importants ont obligé l’équipe à filmer certaines scènes avant que les décors soient terminés. Pour la version restaurée, la postproduction a utilisé des effets CGI pour « finir » ces décors inachevés, en retirant les toiles ou rideaux colorés et en prolongeant ainsi virtuellement les environnements afin de maintenir l'illusion d'un film épique.
Le film *Caligula* a connu une production chaotique mêlant plusieurs réécritures : initialement, Gore Vidal a écrit un scénario très axé sur l’homosexualité, que le producteur Bob Guccione a demandé de modifier afin d’attirer un public plus large. Plus tard, le réalisateur Tinto Brass a réécrit le scénario pour augmenter la dimension sexuelle avec des orgies et beaucoup de nudité féminine, ce qui a conduit à des tensions majeures sur le plateau et durant le montage final.
Lors du montage initial, Guccione a écarté complètement la version de Tinto Brass, l’accusant de dépasser le budget, puis a inséré des scènes pornographiques hardcore tournées après coup, sans le consentement des acteurs principaux. Ces ajouts ont entraîné de nombreux conflits légaux et à ce que plusieurs membres de l’équipe demandent à retirer leur nom du film *Caligula*.
Le producteur Bob Guccione voulait faire de *Caligula* une sorte de mélange inédit entre un péplum spectaculaire à la *Ben Hur* ou *Spartacus* et un film pornographique haut de gamme, espérant ainsi révolutionner le genre. Cette ambition a abouti à un budget doublé, une production chaotique, et une réception hostile à la sortie en 1980, avec des saisies de copies et procès pour obscénité malgré un certain succès commercial.